Beyaz Saray’da ABD Başkanı Joe Biden ile ortak basın toplantısı düzenleyen Almanya Şansölyesi Angela Merkel’den Afganistan’da başarısızlık itirafı geldi. Merkel, Afganistan’da ‘görünmesini istedikleri gibi bir ulus inşa edemediklerini ” söyledi.
BOLD ANALİZ – Eylül ayında başbakanlığı bırakacak ve siyasete veda edecek olan Almanya Başbakanı Angela Merkel, son ABD ziyaretinde ABD Başkanı Joe Biden ile görüştü. Beyaz Saray’da Biden ile ortak basın toplantısı düzenleyen Almanya Şansölyesi Merkel, “(Afganistan’da) görünmesini istediğimiz gibi bir ulus inşa edemedik” dedi.
ABD’nin başkenti Washington’da Biden ile bir araya gelen Merkel, görüşme sonrasında ortak basın toplantısında değerlendirmelerde bulundu.
Almanya ile ABD’nin birçok sorun konusunda iş birliği yaptığına vurgu yapan Merkel, iki ülkenin Afganistan’daki ortak çabalarına da değindi.
Merkel, “Uzun yıllar boyunca, Afganistan’da birlikte çalıştık, belli bir dereceye kadar terörizm tehlikesini kontrol altına alabildiniz ancak ne yazık ki, görünmesini istediğimiz gibi bir ulus inşa edemedik. Yine de iyi bir ortaklıktı.” diye konuştu.
ABD, AFGANİSTAN’DA NEDEN BAŞARISIZ OLDU?
Sovyetler, 1979 sonunda girdikleri Afganistan’ı 10 yılı tamamlamadan 1989 başlarında terk etmek zorunda kaldı.
Süper güç ABD de 7 Ekim 2001’de başlattığı Afganistan Savaşı’nı 11 Eylül 2021 öncesinde tamamlayarak 20 yıl tamamlanmadan ülkeden askerlerini çekecek.
11 Eylül 2001’de New York ve Washington’da düzenlenen terör saldırılardan sonra ABD’nin başlattığı Afganistan Savaşı’nda öncelikli hedefi El Kaide’nin yok edilmesi ve Afganistan’ın terör yuvası olmaktan çıkarılmasıydı. ABD bu anlamda başarılı oldu. Ancak ABD’nin Irak’ta da uygulamayı çalıştığı ulus inşası ve demokrasi ihracı hamlesi büyük bir başarısızlıkla sonuçlandı.
ÇOK KÜLTÜRLÜ ETNİK VE MEZHEPSEL YAPI
Bu başarısızlıkta en önemli etkenlerden birisi ülkenin çok kültürlü, etnik ve mezhepsel yapısı. Afganistan, komşu ülkelerin halklarının karışımında oluşuyor. Afganistan’ın kuzeyi, kuzeyindeki ülkelerin halklarından oluşuyor: Tacikler, Türkmenler, Özbekler, Kazaklar, Kırgızlar… Güney’de ise Pakistan’da da yaşayan Peştun’lar. Ülkenin büyük bir kısmı Sünni ancak Harazalar ise Şii.
Afganistan’da insanları birleştiren tek olgu ise din. Din dışında Afgan halkını bir araya getiren bir olgu yok. Afganistan’daki halkların dilleri, kültürleri ve tarihleri farklı farklı.
ZORLU COĞRAFYA VE DIŞA KAPALI TOPLUM
Afganistan’da süper güçlerin işini zorlaştıran en önemli etkenlerden birisi ise coğrafya. Ülkenin yüzde 80’i dağlık araziden oluşuyor.
İnsanlar, bu zorlu coğrafyada dışa kapalı yaşadığı ve geri kaldıkları için de dini sömürüye son derece müsait durumdalar. Bunun için Taliban ve El Kaide gibi örgütler çok rahat taraftar bulabiliyor.
RADİKAL ÖRGÜTLERİN ÇOK GÜÇLÜ OLMASI
Aslında Afgan halkının Taliban ve diğer radikal örgütlerle tanışmasını ve bu örgütlerin etkin olmasının yolunu açan da ABD ve batılı ülkeler. 1979’daki işgal sonrası Soveytler’e karşı direnişi gerçekleştirenlere ‘Mücahitler’ adı veriliyordu. Mücahitlerin içerisinde Afgan halkının yanı sıra İslam dünyasından toplanan ve büyük kısmı radikal gruplarla bağlantılı kişiler bulunuyordu.
Sovyetlere karşı 1979-1989 savaşında ve Sovyetlerin çekilmesi sonrası Afgan halkı arasında bu radikal örgütler, bu örgütler arasında da Taliban ve El Kaide geniş bir taban oluşturdu.
Bu yüzden 2001’de devrilen ve zaman içerisinde Pakistan sınırındaki dağlık bölgeye sıkışan Taliban, yeniden güçlenerek Afganistan’ın büyük kısmını kontrol altına alabildi.
ÜLKEYE DAYATILAN YÖNETİM SİSTEMİ HATALI
Uzmanlara göre, ABD’nin ulus inşasında başarısız olmasının nedenlerinden birisi de Afganistan’a dayatılan sistem.
Afganistan’da ABD tarzı gücün tek elde toplandığı bir başkanlık sisteminin getirilmesinin hatalı olduğu belirtiliyor. Bunun yerine Afganistan’ın etnik yapısını yansıtacak, parlamenter bir sistemin getirilmesinin daha doğru olduğu belirtiliyor. Bu bağlamda Lübnan’da olduğu gibi gücün farklı etnik unsurlar arasında dağıtılması gerektiği belirtiliyor. Lübnan’da cumhurbaşkanı Hristiyanlardan, Başbakan Sünnilerden ve Meclis Başkanı Şii’lerden seçiliyor.
Bu anlamda Afganistan’da örneğin cumhurbaşkanının Peştunlardan, Başbakan’ın Taciklerden ve Meclis Başkanının Hazara’lardan seçileceği bir sistemin uygulanmasının daha uygun olacağı ifade ediliyor.
PARALI ORDU YANLIŞ BİR KARAR
Afgan Ordusu’nun paralı bir ordu olarak kurulması da bir hata olarak değerlendiriliyor. Sürekli dış desteğe muhtaç dünyanın en fakir ülkelerinden Afganistan’ın 350 bin civarında paralı askere maaş verecek mali gücü bulunmuyor. Maaşını alamayan Afgan askerleri orduyu bırakıp gidiyor ve silahını karaborsada satıp yurtdışına kaçıyor. Ya da son günlerde olduğu gibi savaşmadan komşu ülkelere kaçıyor.
Güçlü bir dini motivasyonla hareket eden ve yıllardır savaşta büyük bir tecrübe kazanan Taliban da birçok bölgeyi savaşmadan alıyor. Amerikan istihbaratının tahminlerine göre Taliban’ın 6 -12 ay arasında ülkenin kontrolüne tamamen ele geçireceği belirtiliyor.
Merkel’den itiraf: Afganistan’da Batı neden başarısız oldu? yazısı ilk önce BoldMedya üzerinde ortaya çıktı.
medyabold
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder