Venedik Komisyonundan Ankara’ya uyarı: İçişleri Bakanlığı dernek feshedemez!

Venedik Komisyonu, Türkiye’de Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun’un uluslararası insan hakları standartlarıyla uyuşmadığı ve STK’lar açısından risk oluşturduğu yönünde görüş bildirdi. Komisyon, bir derneğin feshedilmesine İçişleri Bakanı değil mahkemelerin karar verebileceğini ifade etti.

BOLD – Avrupa Konseyi’ne üye ülkelerdeki yasaların, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (AİHS) uygun olup olmadığını denetlemekle görevli Venedik Komisyonu Türkiye’de terörle mücadele kapsamında hazırlanan 7262 sayılı Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesi Kanunu’nun uluslararası insan hakları standartlarıyla uyumlu olmadığı yönünde görüş belirtti.

Komisyon’un yayımladığı görüşte, komisyonun hukuk uzmanları tarafından incelenen kanunun uluslararası gereklilikleri aştığı ve temel insan hakları özellikle dernek kurma özgürlüğü ve ifade özgürlüğünün yanı sıra adil yargılanma hakkı açısından kapsamlı sonuçlara neden olduğu belirtildi.

Komisyon, mevcut haliyle sivil toplum kuruluşları açısından riskler içerdiğini belirtiği kanunun revize edilmesini isteyip Ankara’ya tavsiyelerde bulundu.

KANUN, AMACI AŞAN HÜKÜMLER İÇERİYOR

Türkiye’nin terörün finansmanıyla mücadelesini anlayışla karşıladığını belirten Venedik Komisyonu, bununla birlikte, bu mücadelenin “uluslararası hukuk yükümlülükleri çerçevesinde yapılması gerektiği” mesajı verdi.

Komisyon, 7262 sayılı kanun ile Türkiye’nin kitle imha silahlarının yayılmasının finansmanına ilişkin Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) kararları ve Mali Eylem Görev Gücü’nün (FATF) konuya ilişkin tavsiyelerini iç hukuka aktarmak istediğini, ancak kanunun bu amacı aşan hükümler içerdiğini kaydetti. Kanunun, hedef ve faaliyetleri ne olursa olsun tüm dernekleri kapsadığını not eden Venedik Komisyonu uzmanları, kanun hükümlerinin başta örgütlenme ve ifade özgürlüğü ve adil yargılanma olmak üzere temel insan hakları açısından olumsuz sonuçlar doğurabileceğini bildirdi.

ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜ İHLALİ

Kanun kapsamında 2860 sayılı Yardım Toplama Kanununda yapılan değişiklikteki formülasyonu “muğlak” bulan Komisyon, net ve objektif kriter olmaksızın internet ortamında yardım toplama girişimlerine hükümet kontrolü ve ceza uygulanmasının sivil toplum kuruluşlarının meşru yardım toplama faaliyetleri üzerinde olumsuz etki yaratacağı, bunun da örgütlenme özgürlüğü haklarını ihlal edeceği görüşünü belirtti. Kanun, “izinsiz” yardım toplama faaliyetinin internet ortamında yapılması halinde valilikler ya da İçişleri Bakanlığının içerik kaldırılması için bildirimde bulunabilmesini öngörüyor. İçeriğin 24 saat içinde kaldırılmaması halinde Sulh Ceza Hakimliğine içeriğe erişim amacıyla başvuruda bulunulmasını düzenliyor.

Venedik Komisyonu, Terörün Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun kapsamında yer alan suçlar ve Türk Ceza Kanunu’nda yer alan uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti veya suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama suçlarından mahkûm olanların, hukuksal denetim olmaksızın derneklerin genel kurul dışındaki organlarında görev alamayacaklarına dair hükmü de eleştirdi. Bu kişilerin yerine dernek ve üyelerinin onayı olmaksızın kayyum atanmasını örgütlenme özgürlüğü bakımından “ciddi ihlal” olarak değerlendirdi.

BAKANLIK DERNEK FESHEDEMEZ: MAHKEMELER KARAR VERİR

Faaliyetleri askıya alınmış bir derneğin feshedilmesine İçişleri Bakanı değil mahkemelerin karar verebileceğine vurguda bulunan Komisyon, böyle bir kararın da “orantılılık ilkesi kapsamında sadece son çare olarak ve uygun adil yargılanma güvenceleriyle” alınması gerektiğini kaydetti.

KANUN, STK’LARLA İSTİŞARE EDİLEREK REVİZE EDİLMELİ

Komisyon, üst kuruluşları veya merkezleri yurt dışında bulunan dernek, vakıf ve diğer kâr amacı gütmeyen kuruluşların kanun kapsamına alınmış olmasını da “orantısız” buldu. Bu kuruluşların Türkiye’de faaliyette ve iş birliğinde bulunmaları için izne ihtiyaçları olduğunu anımsattı.

Komisyon yasanın acele bir tavırla sivil toplum ve paydaşlar tarafından yeterince tartışılmadan kabul edilmesini esefle karşıladıklarını ve bunu demokratik perspektif açısından sorun olarak tanımladıklarını da ifade etti.

Venedik Komisyonu, derneklere getirilecek kısıtlamalarda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Kişisel ve Siyasi Haklar Uluslararası Sözleşmesi’nin örgütlenme özgürlüğüyle ilgili maddelerinin temel alınmasını istedi. Kanunun sivil toplum kuruluşlarıyla istişare edilerek revize edilmesini önerdi.

VENEDİK KOMİSYONUNUN GÖRÜŞÜ İSTENDİ

“Terörün finansmanı önleme” gerekçesiyle TBMM tarafından 27 Aralık 2020 tarihinde çıkarılan ‘Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun’, 31 Aralık 2020 tarihinde yürürlüğe girmişti.

Kanunun kabul edilmesiyle, Dernekler Kanunu’nun yedi, dernek faaliyetlerini ilgilendiren Yardım Toplama Kanunu’nun ise dört maddesi değiştirildi.

Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi’nin Hukuk İşleri ve İnsan Hakları Komitesi Şubat 2021’de kanunun uluslararası insan hakları standartlarına uygun olup olmadığı konusunda Venedik Komisyonu’nun görüşüne başvurmuştu.

Tam adı Hukuk Yoluyla Demokrasi İçin Avrupa Komisyonu olan danışma organı ancak İtalya’nın Venedik kentinde bulunması sebebiyle kısaca Venedik Komisyonu olarak adlandırılıyor.

Üyeleri arasında Türkiye’nin de bulunduğu Avrupa Konseyi’ne bağlı olan Venedik Komisyonu, anayasal konularda Avrupa’nın devletlerarası referans organı olarak biliniyor.

KANUNA YÖNELİK ELEŞTİRİLER

Türkiye’deki sivil toplum kuruluşlarının sert eleştirilerine maruz kalan kanun hakkında Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri Dunja Mijatovic 25 Şubat 2021 tarihinde İçişleri Bakanı Süleyman Soylu ve Adalet Bakanı Abdülhamit Gül’e ortak bir mektup göndermiş ve kanunu sivil toplum kuruluşlarının faaliyetleri açısından “kaygı verici” bulduğunu belirtmişti. Mijatovic, Venedik Komisyonu konu hakkında görüş açıklayana kadar kanunun uygulanmamasını istemişti.

Uluslararası Af Örgütü, yasanın sivil toplum kuruluşlarını ‘baskı altına aldığını’ belirtmişti.

Af Örgütü’nün hazırladığı, “Terörle mücadeleyi araçsallaştırmak: Türkiye, terörizmin finansmanı değerlendirmesini sivil toplumu hedef almak için kullanıyor” başlıklı rapora göre, kanun, örgütlenme ve ifade özgürlüğü haklarının yanı sıra uluslararası toplumun kabul ettiği adil yargılanma güvencelerini de ihlal eden yeni uygulamalar getirdi.

Rapora göre kanun, sivil toplum örgütlerinin çalışmalarını tehdit ediyor. Af Örgütü’ne göre söz konusu yasa sivil toplumla mücadele için yıllardır istismar edilen terörle mücadele kanununun yeni bir yapı taşı.

Basın Özgürlüğü Düşmanları listesi açıklandı: Erdoğan itaat eden ve onu öven basından hoşlanıyor

Venedik Komisyonundan Ankara’ya uyarı: İçişleri Bakanlığı dernek feshedemez! yazısı ilk önce BoldMedya üzerinde ortaya çıktı.

medyabold