Aşı çare olacak mı? Cevap bekleyen sorular neler?

İlaç firmaları, geliştirdikleri aşıları çocuklar üzerinde de denemeye başladı. Peki, bütün yaş grupları aşılandığında koronavirüs salgını bitecek mi? Aşılar koronavirüse kesin çare olacak mı? Dünyada aşılama ne düzeyde? İşte aşılarla ilgili yanıt verilmesi gereken sorular…

BOLD – Oxford Üniversitesi ile AstraZeneca ilaç firması, yeni tip koronavirüse (Kovid-19) kaşı geliştirdikleri aşıyı, 6-17 yaş grubundaki çocuklarda test edeceklerini duyurdu.

Oxford Üniversitesi St George Hastanesi, Southampton Üniversitesi Hastanesi ve Bristol Kraliyet Çocuk Hastanesinde yürütülecek klinik deney için gönüllü kayıtları başlatıldı.

300 çocuğun katılması planlanan denemede, deney grubundaki 240 çocuğa Kovid-19 aşısı, kontrol grubundaki 60 çocuğa ise menenjit aşısı yapılacak.

Deneme, aşının çocuklarda enfeksiyonu önleme etkisini ölçmeyi amaçlıyor.

Oxford-Zeneca aşısı için daha önce 18-64 yaş ve 65 yaş üzeri için klinik denemeler yürütülmüştü.

Alman biyoteknoloji şirketi BioNTech ve ABD ilaç şirketi Pfizer ile yine ABD’li biyoteknoloji şirketi Moderna da kendi geliştirdikleri Kovid-19 aşılarını 12-17 yaşlarındaki çocuklarda deneyeceklerini duyurmuştu.

Dünyada henüz çocukların kullanımı için onaylanan bir Kovid-19 aşısı bulunmuyor.

DÜNYADA AŞILAMA HANGİ SEVİYEDE?

Koronavirüse karşı aşılama çalışmaları birçok ülkede Aralık ayında başladı. Ancak Rusya ve Çin kendi geliştirdikleri aşılarla bu süreci daha erken başlattılar.

Dünya’da 15 Şubat itibariyle 177.94 milyon aşı uygulandı. Bu da dünya nüfusunun sadece yüzde 2.28’ine karşılık geliyor.

Bu hızla gidilirse dünya nüfusunun tamamını aşılamanın yıllar sürebileceği belirtiliyor.

Firmalarının üretim kapasiteleri artsa, yeni aşılar devreye girse dahi aşılamanın belirli bir seviyeye gelmesinin birkaç yılı alabileceği konunun uzmanları tarafından ifade ediliyor.

Ayrıca gelişmiş ve zengin ülkelerde aşılama belirli bir seviyeye gelmiş olsa da fakir ve gelişmemiş ülkelerde durum hiç de iç açıcı değil.

UNICEF rakamlarına göre, 7.6 milyar insanın yaşadığı dünyada hala 2.5 milyar insanın yaşadığı 130 ülkede aşılama başlamadı.

Bu nedenle aşının kısa vadede istendiği kadar hızlı ve etkili bir çözüm olup olamayacağı tartışma konusu.

AŞILAR YAYGINLAŞMADAN TOPLUMSAL BAĞIŞIKLIK MI GELİŞECEK?

Dünyada bugüne kadar kayıtlı koronavirüs vaka sayısı yaklaşık 110 milyon. Ancak hastalığı geçiren ve kayıtlara geçmeyenler dahil edildiğinde bu sayının birkaç katı fazla olduğu bütün uzmanlarca kabul ediliyor.

Aşılamadaki yavaşlık nedeniyle, bazı uzmanlar aşılar yaygınlık kazanmadan önce toplumsal bağışıklığın (sürü bağışıklığı) sağlanabileceğini ifade ediyor.

AŞILAR HASTALIKTAN KORUSA DA BULAŞICILIĞI ENGELLİYOR MU?

Geliştirilen aşılarla ilgili kafalardaki en büyük soru işaretlerinden birisi de aşıların bulaştırıcılığı önleyip önlemediği konusu.

Alman şirket BioNTech ile geliştirdikleri yeni tip koronavirüs aşısı ile ön plana çıkan Pfizer şirketinin Yönetim Kurulu Başkanı Albert Bourla, “Bence bu incelenmesi gereken bir konu. Henüz bu konuda net bir bilgimiz yok” açıklamasını yapmıştı.

Bu soru diğer aşılar için de gündeme geldi. Ancak hâlâ net ve açık bir cevabı yok. Uzmanların bir kısmı çok güvenilen mRNA aşılarının (Pfizer/BioNTech ve Moderna aşıları) bile yaptıranları koruyabileceği ama herhangi bir nedenle virüs kaptıklarında kendileri hastalanmasalar da ağız ve burunlarındaki virüsleri başkalarına yayıp yaymayacaklarının garantisinin olmadığını belirtiyorlar.

Bu sorunun yanıtsız kalmasının önemli nedenlerinden birisi bu konuda araştırma yapılmaması. Araştırma yapılamamasının da en önemli nedeni aşıların virüsü etkisiz kılması üzerinde yoğunlaşan firmaların bu konuda araştırma yapmaya yetecek kadar sürelerinin olmaması.

2019 yılı Aralık ayında ortaya çıkan ve 2020 ortalarına doğru yaygınlık kazanan virüse karşı aşı çalışmaları, normalden çok daha hızlı yürütüldü. Koronavirüs aşı çalışmaları yıllar yerine aylarla ifade edilen sürelerde gerçekleştirildi.

Ülkeler ve yetkili sağlık birimleri de konunun aciliyeti nedeniyle aşı onay süreçlerini normalden çok daha hızlı çalıştırdılar.

Aşılar, bütün ülkelerde normal ‘kullanım onayı’ yerine ‘acil durumlar için kullanım onayı’ alınarak uygulanmaya başlandı.

AŞILARIN KORUMA SÜRESİ NE KADAR? ÖMÜR BOYU MU KORUMA SAĞLIYOR?

Aşılarla ilgili kafalardaki en önemli sorulardan birisi aşıların ne kadar koruma sağladığı konusu.

Aşı üreticileri maalesef bu konuda da net ve açık bir yanıt veremiyor. Zira burada da kişisel antikor yanıtının miktarı, gücü, antikorların bedende kalma süresi devreye giriyor yani neticeyi antikorların gücü, miktarı ve dayanma süresi belirliyor.

Bazı firmalar 6 ay, bazı firmalar ise bir yıl aşılarının koruma sağladığını iddia ediyorlar. Ancak firmaların açıklamaları da kesin değil çünkü bu konuda da yapılmış bilimsel bir çalışma yok.

Bu durumda insanlar her 6 ayda bir ya da her 12 ayda bir aşılanmak zorunda kalacak gibi görünüyor.

AŞILAR, VİRÜSÜN MUTASYONLARINA KARŞI ETKİLİ Mİ?

Şu ana kadar 3 ülkede aşının mutasyona uğramış türü tespit edildi: İngiltere, Güney Afrika ve Brezilya.

İngiltere, ülkede ortaya çıkan koronavirüs varyantının yüzde 70 daha bulaşıcı ve yüzde 30 daha öldürücü olduğunu açıkladı.

Brezilya da kesin olmamakla birlikte ülkede ortaya çıkan varyantın 7 kat daha bulaşıcı olduğunu duyurdu.

Sevindirici gelişme ise mevcut aşıların yeni koronavirüs varyantlarına karşı koruma sağlama oranı düşse de etkili olmaya devam etmesi.

Ancak bilim adamlarının sürekli mutasyona uğrayan virüsün mevcut aşıları etkisiz kılması konusunda ciddi endişeleri bulunuyor.

Bu durum da koronavirüsle mücadelede dünyayı yeniden virüsün Çin’de patlak verdiği 2019 yılı Aralık ayı seviyesine düşürebilir.

AŞILAR HANGİ YAŞ GRUPLARI ARASINDAKİ KİŞİLER İÇİN KULLANILABİLİYOR?

Bugüne kadar üretilen ve onay alan aşılar 18 yaş üzerindeki kişiler için denendi.

Yalnızca BioNTech/Pfizer aşısı ABD’de acil kullanım kapsamında 16 yaşındakilere kadar uygulanabiliyor.

BioNTech/Pfizer, Moderna ve Oxford/AstraZeneca aşılarının 18 yaş altındakiler için de test süreci başladı. Ancak testlerin ne zaman sona ereceği ve ne zaman kullanım onayı alabilecekleri bilinmiyor.

AŞILAR, FARKLI YAŞ GRUPLARI İÇİN FARKLI KORUMA MI SAĞLIYOR?

İnsanlar, bulundukları yaşlara göre aşılara farklı tepkiler veriyorlar. Bu yüzde aşıların yaş gruplarındaki koruma sağlama oranı da değişiyor.

Örneğin Moderna aşısı bütün yaş grupları için ortalama yüzde 94.5 koruma sağlıyor. Ancak firma 65 yaş üstündekiler için ürettiği aşının yüzde 100 koruma sağladığını duyurdu.

Bazı firmaların ürettiği aşılar ise üst yaş grubundakiler için daha az koruma sağlıyor.

Yaş gruplarındaki başarı oranı cinsiyete göre de değişiyor.

AŞILARIN ETKİSİ KONUSUNDAKİ RAKAMLAR NET Mİ? BÖLGEDEN BÖLGEYE DEĞİŞİYOR MU?

Aşıların koruma oranı bölgelere ve ülkelere göre de değişiklik gösteriyor.

Çinli Sinovac şirketinin geliştirdiği CoronaVac koronavirüs aşısı

Örneğin Türkiye’nin Çinli Sinovac firmasında satın aldığı CoronaVac aşısının testlerinde aşının Türkiye’de koruma oranı yüzde 91.25 olarak açıklanırken, Endonezya’da yüzde 50.35 ve Endonezya’da yüzde 65.3 olarak açıklandı.

AŞILAR YETERİNCE GÜÇLÜ MÜ?

Aşıların onay alması için Dünya Sağlık Örgütü’nün koyduğu ‘yüzde 50 başarı kotası’ baz alınıyor. Yani yüzde 50’nin üzerinde başarı sağlayan aşılar kullanım için onay alabiliyor.

Pfizer/BioNTech, Moderna, Sputnik V ve Oxford/AstraZeneca aşılarının koruma oranı yüzde 90’ın üzerinde.

Türkiye’nin aldığı Çinli Sinovac firmasının ürettiği CoronaVac aşısının etkinliği ise yüzde 50.65.

Peru’da aşı programı başlamadan aşı yaptıran Dışişleri Bakanı istifa etti

medyabold